Ήταν Σάββατο και είπατε να μείνετε στο σπίτι…
Έφτιαξες μια μακαρονάδα, ανοίξατε την τηλεόραση και ξεκινήσατε να ψάχνετε την τέλεια ταινία, που θα σας κρατούσε παρέα. «Αμάν ρε μωρό μου με τις κωμωδίες» σου είπε. Και ευθύς αμέσως ένιωσες πως ο καλός σου, δεν ήταν πια τόσο καλός –τουλάχιστον όχι με σένα– αφού εξέλαβες αυτήν τη φράση του σαν μια προσπάθεια να σε κρίνει για τις ταινιακές επιλογές σου.
Ταινία δεν είδατε ποτέ. Μήπως να βάζατε να ακούσετε κάνα audiobook;
Τα μούτρα σου έφτασαν στο πάτωμα, γιατί το ένα έφερνε το άλλο και πραγματικά δεν μπορούσες να ανεχτείς την άσχημη, σαββατιάτικη εκδοχή του συντρόφου σου. Κάθε του κουβέντα κούμπωνε πάνω στην προηγούμενη και όλες μαζί δημιουργούσαν την αλυσιδωτή πρόκληση αρνητικών συναισθημάτων μέσα σου.
Τόσο αρνητικά συναισθήματα που σκέφτηκες ότι πρέπει να κρατηθείς και να μην μιλήσεις, γιατί αν μιλούσες θα τον έπαιρνε και θα τον σήκωνε.
Αυτός, όμως, συνέχισε ακάθεκτος. Να σου οι κριτικές, να σου και η περιφρόνηση. Κι αυτά, όχι μόνο για το αν θα δείτε χαζοταινιάκι ή ταινία διαλογής από το φεστιβάλ κινηματογράφου. Η στάση του ήταν γενικά επικριτική για κάθε τι που κάνεις ή δεν κάνεις στη ζωή σου.
Είπες «ε όχι, θα μιλήσω».
Και μίλησες. Και αυτός ξεκίνησε να αμύνεται. Και εν τέλει αποσύρθηκε.
Σας κάνω εικόνα στο δικαστήριο να μιλάτε για τον χωρισμό σας και να επιχειρηματολογείτε για το ποιος πρέπει να πάρει τη γάτα, το πλυντήριο πιάτων ή το σκρίνιο με τα υαλικά της προγιαγιάς σου. Και φαντάζομαι τον δικαστή να ρωτά από πού ξεκίνησαν όλα αυτά. Θα πέθαινε στα γέλια, αν έστω και περιληπτικά του λέγατε ότι όλα ξεκίνησαν ένα βράδυ, που σου είπε ότι οι κωμωδίες που βλέπεις είναι σαχλές.
Ίσως να του φανεί παράλογο.
Σε πολλούς θα φανεί παράλογο.
Αλλά, όποιος ξέρει, ξέρει… και σε αυτόν που ξέρει σίγουρα δεν θα φανεί παράλογο.
Γιατί τα αρνητικά συναισθήματα δεν γεννιούνται μόνο σε φάσεις που όλα είναι ήδη χάλια.
Μπορεί τα πάντα να ήταν καλά. Μπορεί να είχατε απίστευτα καλή διάθεση και να γουστάρατε τρομερά το ότι θα βλέπατε μαζί μια ταινία. Μπορεί να υπάρχει έρωτας ή αγάπη και ένα σωρό άλλα όμορφα συναισθήματα.
Αλλά –δεν έχεις άδικο που χαλάστηκες, γιατί– αν υπάρχουν αυτά τα 4 στοιχεία, τότε δικαιούσαι στο 100% να τα πάρεις μαζί του ή ακόμα και να ρίξεις πρόωρη αυλαία στο δικό σας ταινιάκι.
Ποια είναι, λοιπόν, τα 4 στοιχεία, τα οποία αν υπάρξουν, σχέση ΕΙΧΑΜΕ;
Κριτική
Το να επικρίνεσαι από τον σύντροφό σου είναι εντελώς διαφορετικό από το να νιώθεις πως σε κρίνει με καλή πρόθεση για μια στάση σου ή από το να σου εκφράζει απλά ένα παράπονο.
Ο επικριτικός άνθρωπος τσαλαπατά κάθε σεβασμό και ξεκινά να επιτίθεται. Και αυτή η επίθεση δεν είναι πλέον προς κάτι το αόριστο: μια άποψη, μια ιδέα, μια συνήθεια. Είναι επίθεση προς το ίδιο το άτομο που δέχεται την κριτική.
Στην πραγματικότητα, η σκληρή και ανώφελη κριτική μπορεί να σε συντρίψει.
Αντιστοίχως, η δική σου επικριτική στάση μπορεί να συντρίψει την ψυχολογία του συντρόφου σου. Για αυτό και πρέπει να προσέχεις πώς θα εκφράζεσαι απέναντί του. Χωρίς, φυσικά, αυτό να σημαίνει πως ήρθα εδώ, για να σε φιμώσω.
Οι επιστήμονες λένε ολοκάθαρα –και αν σε νοιάζει συμφωνώ κι εγώ μαζί τους– πως η έκφραση παραπόνων ή η άσκηση εποικοδομητικής κριτικής είναι αναφαίρετα δικαιώματά σου και μάλιστα ωφελούν τις σχέσεις.
Φύλαξε, λοιπόν, τα νώτα σου, φροντίζοντας το πώς θα εκφράσεις αυτό που θέλεις να εκφράσεις. Πες του γλυκά και παραπονιάρικα πως ανησύχησες που δεν σε κάλεσε, γιατί περίμενες να σε πάρει. Αλλά μην ξεκινήσεις να πυροβολείς, λέγοντας πως πάντα τα ίδια κάνει και σαν όλους τους άλλους είναι και να παιδιά, δείτε έναν ακόμη μαλάκα που σκέφτεται μόνο την κωλάρα του.
Αυτό δεν θα ωφελήσει και μάλλον στο φινάλε θα την χάσεις την κωλάρα του.
Αν διακρίνεις επικριτικά στοιχεία στη συμπεριφορά σου ή στη συμπεριφορά του συντρόφου σου –λυπάμαι, αλλά– πιθανότατα θα καταλήξετε όντως σε κάποιο δικαστήριο. Σύντομα θα χωρίσετε και θα αναζητήσετε τον τέλειο κηδεμόνα για τα γατάκια που πήρατε και μεγαλώσατε παρέα. Κι αυτό, όχι γιατί η επικριτικότητα είναι από μόνη της κάτι το τόσο τζιζ, αλλά γιατί λειτουργεί κάπως σαν λίπασμα, που βοηθά τα άλλα «γαϊδουράγκαθα» μιας σχέσης να ανθίσουν.
Είναι –ας πούμε– αυτό το ένα κακό, του οποίου μύρια έπονται.
Περιφρόνηση
Το πρώτο εκ των μυρίων που θα έρθει, θα ‘ναι η περιφρόνηση.
Και προσωπικά, όταν φέρνω στο μυαλό μου το προφίλ ενός κακού ανθρώπου, πάντα σκέφτομαι κάποιον που θα με κοιτάει με μισό μάτι και θα με περιφρονεί. Κάποιον που με αντιμετωπίζει με ασέβεια και με κοροϊδεύει. Έναν άνθρωπο που με βρίζει και με χλευάζει.
Κάποιον που έχει ως μοναδικό στόχο να με κάνει να νιώσω άχρηστος και ανίκανος να πετύχω το οτιδήποτε σοβαρό στη ζωή μου.
Η περιφρόνηση είναι μερικά σκαλοπάτια πέρα από την κριτική. Γιατί η κριτική επιτίθεται απλά στον χαρακτήρα, χωρίς άλλα προαπαιτούμενα. Το προαπαιτούμενο της περιφρόνησης, από την άλλη, είναι εκείνος να δηλώσει όχι μόνο την ανικανότητά σου, αλλά και τη δική του ηθική ανωτερότητα.
Σε φάση «θαύμασέ με όσο κάνω κάτι, που εσύ δεν θα μπορέσεις να κάνεις ποτέ».
Σε κάθε περίπτωση, σου προτείνω να βγάλεις την περιφρόνηση από την γκάμα των συναισθημάτων σου. Επίσης, αν νιώθεις πως σε περιφρονούν κάνε πέρα αυτούς τους ανθρώπους. Πιστεύουν πως δεν μπορείς να πετύχεις πολλά –ή έστω έτσι θέλουν να πιστεύουν– και δεν νομίζω πως τους αξίζει να ‘ναι δίπλα σου και να απολαύσουν μαζί σου, όταν τελικά εσύ θα πετύχεις ακόμη περισσότερα κι από όσα η ίδια φανταζόσουν.
Πες ένα μεγάλο «ΌΧΙ» στην περιφρόνηση, γιατί είναι αρρώστια.
Και δεν αστειεύομαι σε αυτό. Είναι όντως αρρώστια, με την έννοια του ότι φέρνει αρρώστιες. Επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι τα ζευγάρια που έχουν ως χόμπι την περιφρόνηση είναι πολύ πιο επιρρεπή σε μολυσματικές ασθένειας (γρίπες, κρυολογήματα κ.τ.λ.), λόγω χαμηλού ανοσοποιητικού.
Κι αυτό συμβαίνει, γιατί η περιφρόνηση τροφοδείται αποκλειστικά από αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις, που –να ‘σαι σίγουρη– ΠΟΤΕ δεν πάνε χέρι-χέρι με όποιας μορφής υγεία.
Άμυνα
Αν προσθέσουμε Κριτική + Περιφρόνηση, σίγουρα δεν θα βγάλουμε = Love For Ever.
Μάλλον η «άμυνα» θα είναι το αποτέλεσμα. Η οποία άμυνα ίσως να μην έρθει από αυτόν που κριτικάρει ή περιφρονεί, καθώς θα είναι η αυτόματη αντίδραση του ατόμου που δέχεται είτε την κριτική είτε την περιφρόνηση. Σημασία δεν έχει, βέβαια, το από πού θα έρθει· σημασία έχει απλά ότι θα έρθει.
Εσύ πότε νιώθεις πως περνάς στην άμυνα, για να αντιμετωπίσεις την επίθεση;
Μήπως όταν κατηγορείσαι άδικα; Μήπως όταν σκέφτεσαι πως πρέπει να δικαιολογηθείς; Μήπως όταν καταλήγεις να παριστάνεις το θύμα, μπας και υποχωρήσει ο θύτης;
Δυστυχώς, φιλενάδα, αυτή η στρατηγική δεν λειτουργεί.
Το να αμύνεσαι δείχνει στον άνθρωπο που έχεις απέναντί σου πως δεν τον βλέπεις στα σοβαρά. Δείχνει ότι δεν θέλεις να αναλάβεις τις ευθύνες σου. Δείχνει πως κι εσύ από την πλευρά σου, ίσως να κουράστηκες από την τόση επίθεση και ψάχνεις μια ασπίδα προστασίας.
Μάντεψε πόσο καλά θα πάει αυτό.
Ας υποθέσουμε πως στη φασούλα με τις ταινίες εσύ ξεκινάς να τον ρωτάς ποιο είναι το πρόβλημά του. Συμπληρώνεις, έπειτα, πως δεν είσαι για δράματα και μαλακίες, γιατί ξέρει πόσο δύσκολη μέρα είχες και νιώθεις πως σου αξίζει χαλάρωση και όχι ένα μυαλό μαρμελάδα. Ξεκάθαρα σηκώνεις άμυνες…
Ας υποθέσουμε, τώρα, πως αντ’ αυτών θα μπορούσες να πεις ότι όντως δεν είσαι λάτρης των ταινιών που του αρέσουν και πως πράγματι όλες αυτές οι κωμωδίες είναι ανάλαφρες, χαζούλικες και σαχλές.
Έπειτα θα πρότεινες να το βρείτε κάπου στη μέση. Αυτή θα ήταν πολύ καλύτερη τακτική, για την επίλυση ενός τόσο κουλού θέματος, που όπως μου είπες στο μήνυμά σου, προκάλεσε ανεπανόρθωτη ζημιά στο μεταξύ σας.
Επαναλαμβάνω, λοιπόν, το κατά Gottman ευαγγέλιο: Αποδοχή ευθύνης – Παραδοχή σφάλματος ή αστοχίας – Κατανόηση προοπτικής συντρόφου.
Σε κάθε περίπτωση, σε καταλαβαίνω απόλυτα. Και εγώ σε μια συνθήκη που το άγχος σπάει τα κοντέρ –όπως και κάθε άλλος λογικός άνθρωπος– νιώθω ότι μου επιτίθενται και προσπαθώ να με υπερασπιστώ. Ωστόσο, το δουλεύω με τον εαυτό μου (ξέρεις, με διαβασματάκι και τα σχετικά), γιατί έχω διαπιστώσει πως η αμυντική μου στάση μόνο αρνητική κλιμάκωση φέρνει.
Αυτό βέβαια συμβαίνει για τον εξής απλούστατο λόγο: Η άμυνα δεν είναι μια απλή υπεράσπιση του εαυτού· είναι μάλλον μια προσπάθεια να πεις «α έτσι είσαι; Τώρα θα δεις. Τα διπλασιάζω και τα ρίχνω πάνω σου».
Απόσυρση
Για το φινάλε, το καλύτερο: η απόσυρση.
Τέτοια σύγκρουση που έγινε, δεν νομίζω ότι υπάρχει κι άλλη λύση. Μάλλον για απόσυρση θα πάει η άμαξα με την οποία ταξιδεύατε τον έρωτά σας. Αμ… τι να σας κάνω που δεν προσέχατε;
Αφού, λοιπόν, επικριθήκατε, αμυνθήκατε και περιφρονηθήκατε, κάποιος από τους δυο δεν θα το αντέξει και θα αποσυρθεί.
Αυτός ο κάποιος θα σταματήσει να αλληλεπιδρά και να ανταποκρίνεται. Θα ξεκινήσει να αποφεύγει. Θα αποσυντονιστεί και θα απομακρυνθεί. Και πώς θα υπάρξει σχέση, αν κάποιος από τους δύο δεν είναι παρόν;
Αφού «Το Τανγκό Θέλει Δύο».
Ας είμαστε, όμως, ειλικρινείς μεταξύ μας: η απόσυρση βαρά την πόρτα τελευταία. Και μάλιστα θέλει καιρό, για να έρθει και να σας τιμήσει. Πρέπει, όπως είπαμε, πρώτα να υπάρξει ισχυρή σύγκρουση μέσα από κριτικές, περιφρονήσεις και άμυνες.
Για αυτό ακριβώς σου γράφω αυτά τα λόγια σήμερα: γιατί νιώθω ότι προλαβαίνετε να το σώσετε, αν όντως θέλετε να το σώσετε.
Να το σώσετε πριν η αρνητικότητα πλημμυρίσει τη σχέση σας. Πριν ξεχάσετε πως είναι το να συζητάτε, για να λύσετε το όποιο πρόβλημα. Πριν γίνει κακό συνήθειο το να απομακρύνεσαι και να κόβεις κάθε κουβέντα μαζί του.
Αντίδοτο
Φυσικά, πιστεύω ακράδαντα πως η γνώση είναι δύναμη.
Και αφού έφτασες μέχρι εδώ, πιστεύω πως ξέρεις πολλά. Έτσι, είσαι αρκετά δυνατή, για να αντιμετωπίσεις τους 4 εχθρούς των σχέσεων. Ικανή να τους αφοπλίσεις και να αντικαταστήσεις τα καταστροφικά και συγκρουσιακά πρότυπα επικοινωνίας με άλλα, υγιή και παραγωγικά.
Για να μην βλέπουμε μόνο τη μία –την κακή– όψη του νομίσματος, θα σου πω πως σαφέστατα υπάρχει και δεύτερη. Γιατί για κάθε αρνητική συμπεριφορά που ανέφερα παραπάνω, οι επιστήμονες έχουν αντιπαραβάλει και μια θετική.
Θα σου μιλήσω σε επόμενη συνάντηση για αυτές, επομένως μείνε συντονισμένη.
Αν, τώρα, δεν αντέχεις και διψάς για γνώση, κάνε ένα κλικ εδώ, για να ‘σαι ένα βήμα μπροστά και να τα μάθεις όλα πρώτη και καλύτερη.
Επιστημονικές πηγές:
- Gottman, J. M., & Levenson, R. W. (1992). Marital processes predictive of later dissolution: Behavior, physiology, and health. Journal of Personality and Social Psychology, 63(2), 221–233.
- Gottman, J. M. (1993). The roles of conflict engagement, escalation, and avoidance in marital interaction: A longitudinal view of five types of couples. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 61(1), 6–15.
- Gottman, J. M., & Levenson, R. W. (2000). The timing of divorce: Predicting when a couple will divorce over a 14‐year period. Journal of Marriage and Family, 62(3), 737–745.